27 lutego Komisja Europejska i Rząd Zjednoczonego Królestwa osiągnęły polityczne porozumienie co do zasady w sprawie ram windsorskich. Uzgodniono kompleksowy zestaw wspólnych rozwiązań mających na celu ostateczne przezwyciężenie wyzwań praktycznych, przed jakimi stoją obywatele i przedsiębiorstwa w Irlandii Północnej, dzięki czemu zyskają oni trwałą pewność i przewidywalność. Wspólne rozwiązania obejmują między innymi nowe ustalenia dotyczące ceł, sektora rolno-spożywczego, leków, VAT i akcyzy, jak również specjalne instrumenty mające na celu zapewnienie, aby głosy mieszkańców Irlandii Północnej w sprawie konkretnych kwestii mających szczególne znaczenie dla tamtejszych społeczności były w większym stopniu brane pod uwagę. Tym nowym ustaleniom towarzyszą solidne zabezpieczenia, aby zapewnić integralność jednolitego rynku UE, do którego Irlandia Północna ma wyjątkowy dostęp.
Przewodniczącej Komisji, Ursula von der Leyen zaznaczyła w swojej wypowiedzi, że: „Utworzenie ram windsorskich było możliwe dzięki prawdziwej woli politycznej i ciężkiej pracy, którym przyświecała podstawowa zasada, zgodnie z którą interesy i potrzeby ludzi powinny zawsze stać na pierwszym miejscu. Warunkiem wstępnym naszych dążeń były wspieranie i ochrona ciężko wypracowanych owoców porozumienia wielkopiątkowego. Dziś nasze osiągnięcie pozwala nam przedłożyć ostateczne rozwiązania, które będą przynosiły korzyści obywatelom i przedsiębiorstwom w Irlandii Północnej oraz będą chronić nasz jednolity rynek. Pozwala nam również umocnić dwustronne stosunki bliskich sojuszników, którzy stoją ramię w ramię w czasach kryzysu”.
Wspólne rozwiązania określone w ramach umowy o wystąpieniu są oparte na następujących założeniach:
- kompleksowe, przekrojowe i ostateczne rozwiązanie, likwidujące trudności praktyczne związane z funkcjonowaniem protokołu;
- równowaga między elastycznością przemieszczania towarów do zastosowania końcowego w Irlandii Północnej a skutecznymi zabezpieczeniami gwarantującymi ochronę jednolitego rynku UE;
- wyraźne rozróżnienie towarów, co do których istnieje ryzyko, że zostaną wprowadzone na jednolity rynek UE, i towarów nieobarczonych takim ryzykiem.
W obszarze sanitarnym i fitosanitarnym wspólne rozwiązania zapewniają, aby na półkach supermarketów w Irlandii Północnej dostępne były te same artykuły spożywcze co w pozostałej części Zjednoczonego Królestwa. W praktyce artykuły rolno-spożywcze sprzedawane w handlu detalicznym do celów ostatecznej konsumpcji w Irlandii Północnej będzie można przemieszczać z Wielkiej Brytanii przy minimalnych wymogach w zakresie certyfikacji i minimalnej kontroli. Do tych artykułów rolno-spożywczych sprzedawanych w handlu detalicznym w celu ostatecznej konsumpcji w Irlandii Północnej zastosowanie będą miały normy zdrowia publicznego obowiązujące w Zjednoczonym Królestwie, natomiast w celu ochrony jednolitego rynku UE stosować się będą unijne przepisy dotyczące zdrowia roślin i zwierząt. To ustalenie jest zgodne z zestawem istniejących i nowych zabezpieczeń, obejmujących punkty kontroli sanitarnej i fitosanitarnej oraz etykietowanie, które będą wprowadzane stopniowo. Gdy zabezpieczenia te będą w pełni obowiązywały, kontrole identyfikacyjne zostaną zredukowane tylko do 5 proc. Kontrole bezpośrednie będą prowadzone zgodnie z podejściem opartym na analizie ryzyka i z wykorzystaniem danych wywiadowczych. Ponadto podróżowanie ze zwierzętami będzie ułatwione, dzięki prostemu dokumentowi podróży zwierzęcia, mikrochipowi i oświadczeniu właściciela, że zwierzę nie będzie podróżowało do UE.
Nowe ustalenia w obszarze ceł opierają się na rozszerzonym programie zaufanych przedsiębiorców, który będzie również otwarty dla przedsiębiorstw w Wielkiej Brytanii. W przypadku towarów przemieszczanych przez zaufanych przedsiębiorców i w odniesieniu do których nie istnieje ryzyko, że zostaną wprowadzone na jednolity rynek UE, procedury i zgłoszenia zostaną drastycznie uproszczone oraz wymagana będzie znacznie mniejsza ilość danych. Uzgodniono znaczne ułatwienia w odniesieniu do transportu towarów i przemieszczania wszelkiego rodzaju przesyłek, np. między przedsiębiorstwami, między przedsiębiorstwami a konsumentami oraz między konsumentami, przy czym przesyłki między konsumentami będą całkowicie zwolnione z głównych wymogów celnych. Te nowe rozwiązania stały się możliwe szczególnie dzięki nowym ustaleniom dotyczącym wykorzystywania danych na potrzeby ocen ryzyka, które będą stanowiły główną podstawę kontroli. Zabezpieczenia będą również obejmowały solidną procedurę wydawania zezwoleń w ramach programu zaufanych przedsiębiorców i jego uważne monitorowanie, jak również ściślejszy nadzór rynku oraz egzekwowanie wymogów przez organy Zjednoczonego Królestwa. Do towarów, co do których istnieje ryzyko, że zostaną wprowadzone na jednolity rynek UE, będzie obowiązywała pełna procedura celna.
Znaleziono również trwałe rozwiązanie, aby mieszkańcy Irlandii Północnej mieli dostęp do wszystkich leków, w tym nowatorskich leków, w tym samym czasie i na tych samych warunkach jak mieszkańcy pozostałych regionów Zjednoczonego Królestwa. Stanowi to uzupełnienie rozwiązania przyjętego przez UE w kwietniu 2022 r. w związku z dostawami leków generycznych do Irlandii Północnej. Wprowadzenie tych nowych ustaleń jest możliwe dzięki nowym zabezpieczeniom, w szczególności etykietowaniu, które zapobiegną wprowadzaniu leków na jednolity rynek UE.
Również w przypadku niektórych przepisów dotyczących VAT i akcyzy dopuszczono nową elastyczność, której towarzyszą zabezpieczenia chroniące UE przed ryzykiem oszustw lub możliwymi zakłóceniami konkurencji. Ustalenia te obejmują możliwość określania przez Zjednoczone Królestwo stawek VAT w przypadku towarów nieruchomych, co do których nie istnieje ryzyko, że zostaną wprowadzone na jednolity rynek UE (np. pompa ciepła do domu), poniżej minimalnych stawek VAT obowiązujących w UE. Program zwolnień z VAT dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w Zjednoczonym Królestwie ma obecnie zastosowanie zarówno do towarów, jak i usług, jeżeli Zjednoczone Królestwo będzie przestrzegało unijnych progów dotyczących wielkości MŚP. Obecnie istnieje również możliwość opodatkowania wszystkich napojów alkoholowych według ich zawartości alkoholu oraz ustalenia obniżonych stawek celnych na napoje alkoholowe, jeżeli są przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji w miejscach obsługi gości w Irlandii Północnej, o ile zastosowane stawki nie będą niższe niż minimalne stawki celne UE.
Jeżeli chodzi o zarządzanie, głosy mieszkańców i zainteresowanych podmiotów z Irlandii Północnej będą w większym stopniu uwzględniane dzięki regularnej współpracy na każdym szczeblu struktur ram windsorskich. Prowadzona będzie ściślejsza współpraca z zainteresowanymi podmiotami z Irlandii Północnej w kwestiach związanych z protokołem. Utworzone zostaną nowe podgrupy tematyczne w ramach wspólnej konsultacyjnej grupy roboczej. Nowy mechanizm zawieszający „Stormont Brake” umożliwi rządowi Zjednoczonego Królestwa, na wniosek 30 członków zgromadzenia ustawodawczego w Irlandii Północnej, wstrzymanie stosowania w Irlandii Północnej zmienionych lub zastępujących przepisów prawa UE związanych z protokołem, które mogą mieć znaczący i trwały wpływ na życie codzienne tamtejszych społeczności. Mechanizm ten byłby uruchamiany w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, w ramach ściśle określonej procedury przedstawionej w deklaracji jednostronnej Zjednoczonego Królestwa.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pozostaje jedynym i ostatecznym arbitrem w dziedzinie prawa Unii. Wspólne rozwiązania uwzględniają również trudności z wdrażaniem związane z kontyngentami taryfowymi w przypadku najbardziej wrażliwych kategorii stali oraz zawierają wyjaśnienia dotyczące stosowania zasad pomocy państwa.
Te nowe ustalenia opracowano w ramach umowy o wystąpieniu, którego integralną częścią jest protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej. W obrębie tych wcześniej ustalonych parametrów prawnych szereg ukierunkowanych zmian protokołu uwzględnia w ostateczny sposób nieprzewidziane okoliczności lub braki, które wyszły na jaw od chwili rozpoczęcia stosowania protokołu.
Dalsze działania
Komisja Europejska i Rząd Zjednoczonego Królestwa podejmą konieczne kroki, w ramach ich odpowiednich uprawnień, aby przełożyć wspólne rozwiązania na instrumenty prawnie wiążące oraz wdrożyć je szybko i w dobrej wierze. W tym celu w nadchodzących tygodniach odbędzie się spotkanie Wspólnego Komitetu UE–Zjednoczone Królestwo ustanowionego na podstawie umowy o wystąpieniu, któremu będą wspólnie przewodniczyli wiceprzewodniczący Maroš Šefčovič i brytyjski minister spraw zagranicznych James Cleverly. Komisja przedstawiła dziś Radzie wnioski dotyczące stanowiska Unii w sprawie m.in. decyzji, które należy przyjąć podczas tego spotkania.
Nowe ustalenia nie są zgodne z ustawą o protokole dla Irlandii Północnej. Komisja z zadowoleniem przyjmuje fakt, że rząd Zjednoczonego Królestwa wstrzymuje proces uchwalania ustawy o protokole dla Irlandii Północnej i nie będzie go kontynuować, a projekt ustawy przepadnie w parlamencie Zjednoczonego Królestwa na koniec sesji parlamentarnej. Po wdrożeniu tych ustaleń nie będzie już uzasadnienia do prowadzenia obecnego postępowania sądowego zainicjowanego przez Komisję przeciwko Zjednoczonemu Królestwu w związku z Protokołem w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej.
Przebieg procedury
Protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej stanowi integralną część umowy o wystąpieniu i został wspólnie uzgodniony i ratyfikowany przez UE i Zjednoczone Królestwo. Obowiązuje on od 1 lutego 2020 r. i ma skutki prawne na mocy prawa międzynarodowego. Celem protokołu jest ochrona porozumienia wielkopiątkowego we wszystkich jego aspektach, utrzymanie pokoju i stabilności w Irlandii Północnej, uniknięcie twardej granicy na wyspie Irlandii przy jednoczesnym zachowaniu integralności jednolitego rynku UE.
Źródło: Komisja Europejska
