W środę 31 marca 2021 r. odbyło się wirtualne wydarzenie pt. „Etyka w erze cyfrowych finansów: problemy i wyzwania” (Ethics in the Age of Digital Finance: Issues and Challenges), które zostało zorganizowane wspólnie przez Observatoire de la Finance (Genewa) oraz Hoffmann Global Institute for Business and Society (INSEAD). Od bankowości internetowej po płatności zbliżeniowe i kryptowaluty, technologia finansowa – czyli FinTech – szybko wpływa na branżę usług finansowych i tych, którzy muszą ją nadzorować i używać. Seminarium internetowe stanowiło nieocenioną okazję do zaangażowania się w konstruktywną dyskusję na temat wpływu nowych technologii na usługi finansowe oraz etycznych możliwości i wyzwań związanych z cyfryzacją finansów. Zaprezentowano również publiczności ogólnoświatową nagrodę „Etyka i zaufanie w finansach na rzecz zrównoważonej przyszłości”, zainicjowaną w 2006 r. przez Observatoire de la Finance. Platforma Risk & Compliance Europe również wzięła udział w tym wydarzeniu internetowym i przedstawiła je za pośrednictwem swojej strony internetowej.
Wystąpiło kilku prelegentów, którzy wygłosili prezentacje i wzięli udział w dyskusji panelowej, w tym czołowi eksperci reprezentujący punkty widzenia ze świata nauki i przemysłu, a także poprzedni laureaci globalnej nagrody. Byli to:
- Stephane Bernard (Euroclear)
- Profesor Paul Dembinski (Observatoire de la Finance & Uni Fribourg)
- Dr Katell Le Goulven (INSEAD)
- Josina Kamerling (Instytut CFA)
- Dr Marta Rocchi (Dublin City University, poprzednia zdobywczyni nagrody)
- Brett Scott (autor, poprzedni zdobywca nagrody)
- Profesor Peter Zemsky (INSEAD)
Cyfryzacja stworzyła wirtualny świat oparty na danych, wykresach i metrykach
Profesor Dembiński był specjalnym mówcą tego popołudnia i rozpoczął swoją prezentację od omówienia czterech kluczowych punktów, które z jego perspektywy wydają się być ważne, gdy myślimy o finansach w dobie cyfryzacji. Starał się również zająć kwestiami etycznymi, które wydają się być fundamentalne z jego punktu widzenia.
Stwierdził, że oczywistym jest, że w ciągu ostatniego roku cyfryzacja w finansach poczyniła ogromne postępy. Dwa lata temu mogliśmy dyskutować o zaletach i wadach cyfryzacji z perspektywy finansów, dziś jednak wiemy, że nie ma alternatywy. Musimy żyć z cyfryzacją tak długo, jak długo nasze systemy pozostają nienaruszone. Kontynuował, stwierdzając, że wiemy, iż nie możemy się bez tego obejść i że oznacza to, że musimy to zrozumieć.
Następnie profesor Dembiński przeszedł do pierwszego punktu, który chciał poruszyć. Stwierdził, że cyfryzacja stworzyła wirtualny świat oparty na danych, wykresach i wszelkiego rodzaju metrykach. Ten świat, jak powiedział, jest zwykłym odbiciem rzeczywistości, częściowym odbiciem, wybiórczym odbiciem, a czasami wypaczonym odbiciem rzeczywistości. Na przykład powiedział, że jeśli patrzymy na swoje twarze przez ekran, to nie to samo, co patrzenie na osobę za twarzami. Tak więc wirtualność zapewnia wrażenie i odbicie rzeczywistości, ale nie jest ona pełnym odbiciem.
Powiedział, że w finansach i wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z cyfryzacją, ważne jest, aby nie tracić kontaktu z rzeczywistością. Zatem sprawdzenie rzeczywistości i wyjście poza nią lub poza liczby, wykresy, aby zrozumieć, co się za nimi kryje, jest pierwszym problemem etycznym z perspektywy profesora Dembińskiego. Uważa, że ta szczególna troska etyczna jest dla nas ważna, abyśmy mogli się nią podzielić i rozwijać jako pierwszy krok w kierunku ku lepszej świadomości etycznej w naszych czasach cyfryzacji.
AI, Big Data i narzędzia do nauczania maszynowego
Drugą kluczową kwestią, którą poruszył podczas swojego wystąpienia, jest fakt, że sztuczna inteligencja (AI), duże zbiory danych i nauczanie maszynowe to narzędzia szeroko stosowane w finansach i innych sektorach. Powiedział, że są one podstawą wielu produktów i rozwiązań FinTech. Ponadto zapewniają użytkownikom automatyczny sposób podejmowania decyzji, ale decyzja o zastosowaniu takiego narzędzia do automatyzacji musi być decyzją rozważną i świadomą, podjętą z należytą starannością. Ta należyta staranność ma z kolei również wymiar etyczny, taki jak:
- Jaki jest zakres delegacji?
- Jakie są warunki delegacji?
- Jakie są narzędzia do monitorowania?
- Jak możemy ufać błędom?
- Jaka jest etyka słabej jednostki, której przekazaliśmy władzę maszyny?
To tylko niektóre z głównych kwestii etycznych, które nie są oczywiste; muszą o nich pamiętać ci, którzy podejmują decyzje dotyczące automatyzacji, czego nie można pozostawić wyłącznie do myślenia o analizie kosztów i korzyści. Zatem wymiar etyczny, jak stwierdził profesor Dembiński, musi być obecny tam, gdzie używamy sztucznej inteligencji, dużych zbiorów danych i narzędzi uczenia maszynowego.
Dystans moralny oraz regresja moralna
Trzecią kwestią, jaką poruszył w swoim wystąpieniu, jest to, że cyfryzacja rodzi złożoność, a złożoność ma tendencję do zatarcia poczucia odpowiedzialności. Stwierdził, że niektórzy ludzie mają skłonność do mówienia: „nie, to nie ja, ani ty, to system, to procedura, rutyna” lub innymi słowy, że jest to coś, co jest poza ich zasięgiem. Twierdził, że to łatwa odpowiedź, która w pewnym stopniu odbiera poczucie odpowiedzialności.
Dystans między tym, co człowiek robi, a konsekwencjami jego czynów, ma tendencję do powiększania się. Profesor Dembiński stwierdził, że nazywa się to dystansem moralnym i należy to nie tylko przyznać, ale także się do tego odnieść. Jak stwierdził, jeśli nie monitorujemy i nie wykorzystujemy tego moralnego dystansu, powoli wkraczamy w pole nieodpowiedzialności: nikt tu nie rządzi.
Czwartą i ostatnią kwestią, na którą starał się zwrócić uwagę, jest to, że ma to również związek z dystansem moralnym, ponieważ jeśli nie zostanie to rozwiązane i zostanie pozostawione postępowi cyfryzacji w takiej postaci, w jakiej jest, będziemy świadkami tego, co nazywa się regresem moralnym. Kontynuował, że ten regres moralny pozostawiłby całą dziedzinę organom regulacyjnym sankcjom i prawnikom. Młodzi profesjonaliści pozostaną bez kompasu moralnego, ponieważ w ich naukach, szkoleniach, kulturze korporacyjnej i antologii zawodowej kwestia etyczna zostanie zapomniana.
Zakończył swoją prezentację stwierdzeniem, że aby zrekompensować moralny dystans i uniknąć moralnego regresu, trzeba budować świadomość problemów etycznych w finansach w dobie cyfryzacji.
