Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie przekazywania ścigania w sprawach karnych między państwami członkowskimi. Rozwój przestępczości transgranicznej spotęgował liczbę sytuacji, w których kilku państwom członkowskim przysługuje jurysdykcja do ścigania tej samej sprawy. Równoległe lub wielokrotne ściganie może nie tylko być nieskuteczne i nieefektywne, lecz także naruszać prawa podejrzanych, ponieważ nie można ścigać ani karać za to samo przestępstwo dwukrotnie.
Nowy wniosek pomoże zapobiec powielaniu postępowań i uniknąć przypadków bezkarności, gdy odmawia się wydania osoby na podstawie europejskiego nakazu aresztowania. Ponadto pomoże on zapewnić, aby postępowanie karne toczyło się w najodpowiedniejszym państwie członkowskim, na przykład w tym, w którym popełniono większą część przestępstwa. Wspólne zasady obejmą:
- wykaz wspólnych kryteriów przekazywania ścigania oraz powodów odmowy takiego przekazania;
- termin na wydanie decyzji o przekazaniu ścigania;
- zasady dotyczące kosztów tłumaczenia i skutków przekazania ścigania;
- obowiązki z zakresu praw podejrzanych i oskarżonych oraz ofiar;
- zasady komunikowania się właściwych organów za pośrednictwem transgranicznego kanału cyfrowego.
Aby poprawić skuteczność procedury przekazywania, proponowane rozporządzenie przewiduje również wskazanie jurysdykcji w konkretnych przypadkach. Oczekuje się, że zmniejszy to stopień fragmentacji, zapewni większą pewność prawa i ostatecznie zwiększy liczbę przypadków skutecznego przekazania ścigania w sprawach karnych.
Dlaczego Komisja proponuje to rozporządzenie?
Wniosek ten ma na celu harmonizację przepisów dotyczących przekazywania ścigania w sprawach karnych w UE. Państwa członkowskie przekazują sobie obecnie ściganie w sprawach karnych, stosując mozaikę różnych instrumentów prawnych. Na przykład tylko 13 państw członkowskich ratyfikowało i stosuje Europejską konwencję o przekazywaniu ścigania w sprawach karnych z 15 maja 1972 r. Większość państw członkowskich opiera się zatem na art. 21 Europejskiej konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych z 20 kwietnia 1959 r., która reguluje przekazywanie jedynie w niewielkim stopniu i opiera je na przepisach krajowych. W 1990 r. państwa członkowskie podpisały umowę o przekazywaniu ścigania w sprawach karnych, ale nie weszła ona w życie.
Środek dotyczący przekazywania ścigania stanowi przedmiot dyskusji już od czasu wejścia w życie Traktatu z Lizbony, który zmienił sposób przedstawiania i przyjmowania przepisów UE w dziedzinie prawa karnego. Nowy wniosek przyczynia się do realizacji celów unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej, w której podkreślono, że przekazywanie ścigania w sprawach karnych to ważne narzędzie dla wzmocnienia walki z organizacjami przestępczymi działającymi w państwach członkowskich w całej UE.
Jakie są cele wniosku ustawodawczego Komisji?
Wspólne przepisy dotyczące przekazywania ścigania w sprawach karnych między państwami członkowskimi są niezbędne, aby dochodzenie w sprawie przestępstwa lub jego ściganie były prowadzone przez najodpowiedniejsze państwo członkowskie. Takie wspólne przepisy pomogą:
- zapobiegać niepotrzebnym równoległym postępowaniom dotyczącym tych samych faktów i osób w różnych państwach członkowskich, co może prowadzić do naruszenia podstawowej zasady, zgodnie z którą nie można ścigać ani karać za to samo przestępstwo dwukrotnie (zasada ne bis in idem);
- uniknąć przypadków bezkarności, gdy odmawia się wydania osoby na podstawie europejskiego nakazu aresztowania.
Czy osoba oskarżona będzie mogła zwrócić się o przekazanie ścigania czy też mogą to zrobić wyłącznie organy ścigania?
Zgodnie z wnioskiem ustawodawczym osoba podejrzana lub oskarżona może zwrócić się do właściwych organów państwa wnioskującego lub państwa, do którego składa się wniosek, o wszczęcie procedury przekazania ścigania w sprawach karnych. Należy zauważyć, że nie tworzy to dla państwa wnioskującego lub państwa, do którego złożono wniosek, obowiązku dokonania przekazania ścigania w sprawach karnych.
Kto jest odpowiedzialny za wszczęcie przekazania ścigania – państwo prowadzące postępowanie w danej sprawie, państwo, które otrzyma tę sprawę czy też oba te państwa?
Zgodnie z wnioskiem ustawodawczym państwo prowadzące postępowanie karne jest odpowiedzialne za złożenie wniosku o przekazanie takiego postępowania. Państwo, które miałoby przejąć takie postępowanie karne, może jednak skonsultować się z państwem prowadzącym postępowanie, czy należy złożyć wniosek o przekazanie takiego postępowania.
A w praktyce?
Przed przekazaniem ścigania organ prowadzący postępowanie musi dokładnie ocenić, czy przekazanie ścigania w sprawach karnych innemu państwu członkowskiemu jest konieczne i odpowiednie na podstawie kryteriów określonych we wniosku ustawodawczym. Organ, który występuje z wnioskiem, musi również należycie rozważyć uzasadnione interesy osoby podejrzanej lub oskarżonej oraz uzasadnione interesy ofiary, jak również powinien skonsultować się z tymi osobami w sprawie planowanego przekazania, jeżeli pozwalają na to warunki, bez naruszania poufności dochodzenia.
Jeżeli organ zadecyduje o złożeniu wniosku o przekazanie ścigania, powinien wypełnić formularz określony w załączniku do wniosku ustawodawczego, przetłumaczyć go na jeden z języków urzędowych drugiego państwa członkowskiego (lub inny język dopuszczony przez to państwo) oraz przesłać wniosek za pośrednictwem zdecentralizowanego systemu informatycznego, który zostanie utworzony na potrzeby przekazywania takich wniosków.
Organ, do którego złożono wniosek, będzie miał 60 dni na podjęcie decyzji, czy wyrazić zgodę na przekazanie ścigania w sprawach karnych czy też odmówić takiego przekazania. Jeśli odmówi przekazania ścigania, musi przedstawić powody takiej odmowy. Jeśli jednak przekazanie ścigania zostanie zaakceptowane, organ, który złożył wniosek, musi przekazać sprawę organowi innego państwa członkowskiego, do którego złożono wniosek. Osoby podejrzane/oskarżone i ofiary będą miały prawo do skutecznego środka zaskarżenia w państwie, do którego złożono wniosek, przeciwko decyzji o zaakceptowaniu przekazania ścigania w sprawach karnych, a w niektórych przypadkach taki środek zaskarżenia będzie miał skutek zawieszający dla procedury przekazania.
Co rozstrzyga o wymiarze kary za przestępstwo po przekazaniu ścigania między państwami członkowskimi UE?
Jeśli przekazanie zostanie zaakceptowane, organy państwa, do którego złożono wniosek, zadecydują, jakie dalsze działania należy podjąć zgodnie z ich prawem krajowym, i będą musiały powiadomić organ, który złożył wniosek, o ostatecznym wyniku przekazanego postępowania. Wymiar kary mający zastosowanie do danego przestępstwa po przekazaniu ścigania do państwa, do którego złożono wniosek, jest wymiarem przewidzianym w prawie tego państwa (chyba że prawo to stanowi inaczej). Jeśli przestępstwo popełniono na terytorium państwa wnioskującego, państwo, do którego złożono wniosek, może jednak uwzględnić maksymalny wymiar kary określony w prawie państwa wnioskującego. Maksymalny wymiar kary przewidziany w prawie państwa wnioskującego powinien być zawsze uwzględniany, jeżeli jurysdykcja państwa, do którego złożono wniosek, opiera się wyłącznie na wniosku ustawodawczym.
Źródło: Komisja Europejska/ poland.representation.ec.europa.eu
